'Typer'/Writer/Literature!
- Chhantea Pautu
Social Media-ah hian ṭhenkhat hi chuan kan rilru-a thu awm kan han thluaithlum chiam a, thu thiam leh Literature lama ni ve riauin kan han inngai nghal ngawt a, mak deuh a ni mak deuh!
Thawnthu kan han ziak a, kan inla 'Writer' nghal ngawt mai bawk a. 'Writer' chu 'Typer' chungah, khiiiiiitah an awm daih! Lehkhabu puitling pakhat pawh chhuah hma hmaa 'Writer' puitlinga inchhal hi a ngamawm loh a nia.
A Bu-a khawr pum thei nazawng hian 'Writer' nih an phu vek lem lo bawk. Chîk a chian chi, thlék a thliar ngai a ni; an thu leh hla ziarangah.
Ziak kûr a, thluaithlum a, sawh a, bawl a, thai a, thlep kawi chunga luan liamna satliah zawng zawng hian Literature huanga khung turin hlutna ril a nei vek lem lo!
Chhiartu te lah hi, thu ziak hlutna hi a ngaihnawmnaah chauh a awm emaw ti tlat hi a tam zawk kan ni a, ziak sexy thiam deuh, leh ziak 'hmangaihna' thiam deuh hi kan han bawh deuh hiam hiam a. A changtupa hausa deuh leh a changtunu inngaihzawnna vel te hi kan han duh ṭhin khawp a.
Literature huanga thu leh hla chu, chhiar zawha hnùn nei, suangtuahna hruai thei, chhiar laia ngaihnawm mai ni lo, chhiar zawh hnu pawha la ngaihnawm dawn chauh leh chhiar zawha zo nghal vek mai piah lama, "Engtin nge ni ta ang le?" tia chhiartu te ngaihtuahna vah kual tir thei bakah, hringnun lairil thup chunga puanna ni lawi si, thu mawi inzep ru leh, nun chawm thei thu ziak hi a ni ṭhin!
Chhantea Pautu
©
Literature tak tak leh helama tui leh chhiar peih te tân aw.
He ka thu ziah tur hi tam tak ngainat zawng a ni lo mai thei, a ziaktupa pawh min hmuh hé phah mai thei; mahse, Lehkhabu tak tak aia Social Media leh Internet kan ngainat tawhna kârah Literature tak tak tân hian ṭhahnem ka ngai em em si a ni.
Thu leh Hla hi 'mumal' taka kan ziak ve a nih chuan Literature kan luh chilh ve ngam tihna a ni a, Literature kan luh chilh ngam a nih chuan a pêng pawimawh tak pakhat 'Criticism' hi ngaihthah theih a ni lo, hemi dawngsawng tura kan rilru a zau pawh a ngai hle ang. Literary Criticsm ngaithei lo chu thu ziak tlâk a ni lo tihna emaw, Literature-ah a mit a la keu lo tihna emaw a ni ang.
Facebook Group thenkhatah 'Pasaltha Thawnthu' ziah kan uar hle a, a ziah dan leh Mizo pipu te nunphung khawih thu-ah an inhnial deuh fo bawk. Kan Mizo Pasaltha te nunphung emaw, hmanlai huna Mizo khawsak dan behchhana hmang hian 'Historical Novel' ziak ve dawn ta ila(ta ila chauh aw), 'Mizo History', mi chi hrang hrang te ziak bih ngun hle a ngai phawt ang a, ṭawngkauchheh leh hmanlai Mizo nunphunga an ṭawngkam hman dan thû-ah Pu James Dokhuma 'Tawngun Hrilhfiahna' bih emaw, midang ziak bih emaw a ngai bawk ang. Tin, 'Historical Novel' kan neih ang ang te (Pasalthate Ni Hnuhnung...ldt.) pawh chhiar ngun a ngai viau ang. An thawnthu ziak dan phung lâk lam thu a ni lo va, thawnthu emaw, thu ziak belhchet dawl ziak tura inzirna lam thu a ni zawk ang chu.
Chubakah, hmanlai Mizo nunphung inziahna lehkhabu awm ang ang te bih a ṭul ngei bawk ang. Hei hian kan thawnthu ziah chu 'History' ang maiah a chhuah dawn ta e tihna a ni lo va, a ngaihnawmna piahah, kan lehkhabu chuan takna, tlem te tal a neih ve theih nan 'base' atâna 'History' hman kha a ṭul ve pah reng a ni. A ngaihnawm apiang hi 'Literary value' nei ṭha thawnthu a tling kher lo thei a; chutihrualin a chhiartu nawlpui te hîptu turin kan thu ziak chu a ngaihnawm ngei a ṭul thung si.
Thawnthu ziak thenkhata a changtu ber, turu leh hmel ṭha em em emaw, midang aia theihna nei 'uchuak' tak anga lantir hi 'vai film' lama a changtu te an langsar vut ang deuh hi a nihna lai a awm thei a, a lutuk a awm theih avangin midang aia tarlan lansarh kan tum dan kawngah a changtu te mizia sawi dan tawk thiam a tul hle. Hei hi 'Anti-Hero Novel' a ni tur tih lam emaw, a 'Changtupa' chu midang aiin a turu bîk tur a ni lo, an intluk tlang tur a ni tih emaw lam a kâwk ngawt lo va, kan thawnthu chu 'Fantasy Novel' ang chi te a nih law law si loh chuan uar lai tur uar thiam a, a hun leh hmun hriat a pawimawh thu lam zawk a ni.
'Pasalthate Ni Hnuhnung' tih, C. Lalnunchanga ziaka ka duhna em em pakhat chu, Nghalṭhiang pasalṭhat zia a tar lan dan tâwk lutuk mai kha a ni. Nghalṭhianga kha a changtupa bera ngaih theih a ni a; mahse, a thil tih te, a huaisen zia leh pasalṭhat zia kha midang chanchin tar lan dan aia uchuak tak a ni ngai bik viau lo. Khati chung khan kha lehkhabu chhiar chhung zawng khan rilru-ah Nghalṭhianga kha a lian ber tho nia. A ṭhian te, Rohmingliana, Rochera te leh Val Upa Zakapa leh Ramtinthanga te, an lal fapa Saingura te pasaltlṭhatna ti nêp vek thei khawpin Nghalṭhianga pasalṭhat zia kha uchuak taka sawi pawvawh ni lo mah se, chhiartu rilru-ah Nghalṭhianga a ber luahtu ni thei khawpin a ziaktu khan a ziak thiam tlat a ni; hei hi Pu Taitea themthiamna a ni. A thawnthu kha a tak a ang tlat. Kha tah khan kan Mizo History atanga kan lo hriat lar sa, kan Mizo Pasaltha te hming pawh tar lan nual a ni a; chuti ang bawkin kan Mizo lal te hming pawh. Hei hi a pawimawh khawpin ka hria.
A Thawnthu kha phuah ngaihnawm chawp a nihna phênah, chhiartu ten phur taka an bih theih nan 'fiction' karah 'fact' hmuh tur a ti awm a, chu chuan thawnthu hlutna a ti sang tlat a ni. Hei hi, 'Literary value' ngaihtuah lem lova thawnthu kan phuah mawl tawp a nih erawh chuan ngaipawimawh lo mah ila a âwm viau tho mai. Literature hi zalenna ram a nih rualin, zalenna hman sual palh ve theih a ni tho.
Heti ang, hmanlai Mizo Pasaltha te nunphung zûl zui hian ziak ve ngam ta mial ila, Ka ziah ṭan hma hauhin thla eng emaw zat ka inbuatsaihin ka ring. Khua leh hmun hming te, mihring hming te chu phuah ngai a ni; mahse, 'fiction' hi 'fact' in a pawlh loh chuan belhchian a dawl lo thei a, ngaihnawm satliah mai a ni thei. Mizo nunphung ni ṭhin kha kalsan ngawt a rem hlek lo. Thawnthu hrim hrim hi a taka thleng lem lo, phuahchawp(fiction) pawh ni se, thil thleng tak tak emaw thleng thei tak takin(fact) a pawlh chiat fo mai.
A thuhrimin, 'Writer' hmingput hi a awlsam lovin a zahawm hle a; sam taka put theih ni-ah ka ngai lo. Literature huanga 'piece' pawimawh tak, 'criticism' hmanga kan thu ziak te thlirna kan dawnsawn thiam a ngai ve bawk ang. Hemi hmanga thlirtu Critic lam pawn thlir dan an thiam tho a ngai a, mi talent phawrh sak lo zawnga mi thu ziak pawng sel vak pawh a awm ve thei bawk ang.
Writer-te hian Writer nih man sang tak an peah ka ngai a, ka mi ngaihsan berte zing ami an ni. Mahsela, Social Media vela thu ziah ngawt hi Writer nihna a ni lo tih hriain Literature tak taka hnuhma neia, Writer puitlinga chhiar kan nih theih nan chuan Social media pâwn lamah hmabâk a la tam hle tih kan hriat a ṭha.
Writer's Power!
Thâwkkhat lai khan, Salman Rhusdie kha, a lehkhabu ziah, 'Setanic Verses' avang khan, Muslim ramte 'Wanted List' luah lumtu a ni a; United Kingdom(UK) lamah te a raltlan ta zak zak a. Kristian-te rinna leh Bible zirtirna ang lo deuhin; 'Mediaeval' hunlai aṭang tawha Kristianna la vung rama ngaih theih ṭhin ram atangin JK Rowling chuan, naupang thawnthu, 'Harry Potter' tih, bu hrang hrang, naupang dawithiam chanchin a ziak a. A hralh a tla-in, puitling thleng thlengin an lei chur chur a, a hausak phah pherh hrep lehnghal.
Lehkhabu lar leh Kristian-te sawisel hlawh tak, 'The Da Vincy Code' tih chu Dan Brown-a'n a ziak bawk; movie lamah pawh an siam a nih nghe nghe kha, a changtu pawh Tom Hank ni ta-in ka hria. HB Stowe-i lehkhabu, 'Uncle Tom's Cabin' pawh kha, America rama African-Negro kan tih thlah kalzel te thlahtu, midum sal te chhuah zalen an nih theihna tura sulsutu pawimawh tak a ni bawk chiangbang e. Thu dik leh thil dik tana huaisen a ṭulzia pawh kan hre thiam mai ang chu ka ti nghal e. Ian Fleminga'n UK Secret Service Spy-te zinga tualthah phalna, 007 chhinchhiahna nei pha ngat, Spy smart lutuk James Bond chanchin a ziak a; mimawl pawl zingah pawh la mawl bo zel tawk pawl tan lo chuan, 'James Bond' thawnthu te chhiar hian UK+USA - Russia+China te inkara thil lo awm dan ni tawh ṭhin kha a hriat ve theih a ni.
Movie-ah an siam a; tunah chuan James Bond-a lema chang phak nih chu, Actor-te zingah pawh inchhuanna tham a tling tawh. James Bond-a bialnu, 'Bond Girl' lema chang châk hian Holly-wood Actress thenkhat te rilru hi a hmanhlel a ni.
Chuti ang chu a ni a. Ziakmi chuan mipui te thinlungah thil eng emaw va dah a nei a. Ṭhu chunga kawlawm hum leh, lehkha, dawhkana inchhawpin, a ṭhuthmun atangin mi a thunun mai thin. Ro a rel a, mi a khalh kawi a, a khalh ngil a; mihring nun hi hmalam panin a kal tir thei bawk. A duh duh, mimal tana ṭangkai tur emaw, khawtlang tâna ṭangkai tur emaw, ram leh hnam tana ṭangkai tur emaw te hi a ziak mai a; Ziakmi huaisen deuhin mi ziah duh loh ṭha ṭha a ziak leh mai bawk. Ziakmi-in 'Power' a neih hi, a tu-a-te tân pawh, hlu tak a ni thei!
NOTE:
Google, Wikepedia, Facebook, Whatsapp...ldt. ai chuan 'LEHKHABU' ngei hian hlutna a la nei zawk a, Literary Value tehna fung pawh LEHKHABU ngei hian a la chelh tlat a ni. Lekhabu chhiar tam lo mihring chu belhchian an dawl ngai mang lo.
Comments