I Zun Ngaih Lunglen Vang Hian
(Mawi Mawlmang)
© Chhantea Pautu
Mawlmang zetin a mawi a, 'frank' takin a fiah a, luhlul takin a tlawm a, na chunga dam duh he hmangaihna hi ném takin a khauh a ni; hei hi Kimkima hmangaihna chu a ni.
"I zûn ngaih lunglen vang hian maw,
Mahte'n tawnmang ka tawng ngai lo."
A hmangaih zûnin a uai rit viau a ni ang, a lunglen thu chu zep lovin a puang a, khumah, a mutna khumah a inlet thak thak a, ding leh vei hawi tawnin a tal a tal a, a changin a ṭhu chhuak thul, a changin rizaiin a han inlukhup a, muthilh tumin a han maimi'chhing ngial ṭhin a; mahse a muhil thei lo. Mal ngawih ngawihin a inhria a, a thinlung hlîam leh rîang chu mut bo pui daih duh mah se, mumang nei thei tur tak ngial pawha a muthilh theih si loh chu le!
Tlar hnihna, 'Mate'n tawnmang ka tawng ngai lo' tih lai hi an helh a, a tir chuan kei pawhin ka helh deuh; mahse a phuahtu thinlung han ṭawmpui chhin dawn teh ang...
Cricticsm chelek tur pawh hian a phuahtu thinlung ṭawmpui a ngaih ve a ngaihna chen a awm a, a hla tlar hnihna bîk hi Kimkima hian mumang inṭawm ang zawngin a thlirin a rinawm bik lo va. Rîang inti em emin a awm tih a hriat a, mal a inti hle ang tih a hriat theih a, 'Keimah chauha awmin munmang nei tur pawhin ka muhil thei lo' a tihna a ni ngei a rinawm. Amaha rîang leh mal em ema a awm chu ṭawngkam tui tam duah lovin a hla thu rem dan turin a kaitawi ta mai a nih a rinawm. Mahse, 'Mate'n...tawnmang ka tawng ngai lo' tiin '3dots' hmang ṭangkai se hmuh a nuam zawk ngat ang.
"I zun ngaih lungngaih vang hian maw,
Zîngah zâlin varṭian ka lawm."
Zan lamah a muhil thei lo. A thinlung nâ leh sâ chuan a kang chhe zo va, zan lama muhil thei lova a awm chuan a ṭhing let a; chuti anga a awm lai chuan khua hial a lo var ta. Thinlung leh taksaa a chauh em avangin tho mai peih lovin khumah chuan a la mu tlaw ta reng a, a mut hmun aṭangin khaw éng ṭantir chu tukverh darthlalang chhanah a han thlir ta a.
"I zun ngaih lunglen vang hian maw
Sakruanga'n laitha a zam lo."
A thinlung hi a chau a, a nâ a ni. A hmangaih a ngaihna a lo zual a, an inchhaih nuih iar iar lai leh an hun hman a mithla a; mahse chung chu amah tina zualtu mai a ni. Han ngaihtuah teh, mihring taksa tichaktu leh ruhrel leh tihrawl awmze neia chet tirtu chu tha, thahrui hi a ni; a hmangaih zûn ngaih vangin chu thahrui chakna chu amahah a awm ta miah lo a nih chu!
"Hmangaih biahthu kan inhlan a,
Induhna nen kan hlim ngei e."
Hun hnung a thlir kir a, an hlimna hmun lam hawiin a hawi kir a, an hnung kal taa thil thleng kha a thlir kir a ni. An inhmangaih thu an sawi ṭhin kha; pakhatin, "Ka hmangaih che," a ti a, pakhat pawhin, "Kei pawhin ka hmangaih che," a lo tih ṭhin kha. An induhtawnna chuan a ur lum tawn a, chu chu hlimna dâwi a chang ta vek a. Buh hmin chu dawidimin a fan chhuaha thisen thunun danglam theihna a nei ang mai hian, an induhna leh hmangaihna chuan an pahnihin a fan chhuak a, an hlim hle ṭhin a nih kha.
"Rinawm biahthu kan intiam a,
Beiseina nen a pâr mawi e."
Rinawm turin an inring tawn a, duhthu samin beiseina an thinlungah an din tawn a, hmangaihna in sang sain a ruhrel leh ruangâm an din a, a châng chuan an fa neih zat tur lam an sawi dun ṭhin a nih kha. Mita hmutute mithmuhah an hlim hmel chu hmuhnawm thamin a lang a, beiseina chuan an hmel a ti éng sen siah mai ṭhin.
"Kar hlat vanga hmangaihna nghin laiin,
Derna ànkâ i lo lawm maw?"
Mahse a duh loh a thleng a, a cho loh a tawng ta. Awm dun reng a lo theih lo va, an inawm chilh loh nî a lo thleng a, inhaua inbatin an hun an hman ve nî a lo awm a; chutih lai chuan an inhmangaihna hrui thlun nghet meuh pawh a che ve ta a nih kha. Chutah, midangin tlak zeh tumin ṭan an lo la a, a hmangaih hmeichhiain ama laka a tihtauh avanga hlim awm taka midang a kawm a, an thusawi a awih ta mai a hmuh chuan, zawhna a phuh chhuak ta ni ber.
"Thinlai a nâ ka naute,
Val dang vanga min hau mai hi."
Helai tak hi ka duh hle mai. A thinlung chu huaisen tak, pa leh ném tak, mawl leh fiah takin a puang chhuak mai nia. 'Min hau...' tih lai tak hi a va fiah 'frank' mawl tak em awww. Hla thu leh hla rua ni miah lo kha mâwi tak leh ngaihnobei zetin a dah rem thlap thiam nia.
Tlangval dang avanga a hmangaihin a thinrim khum leh ṭawngkam vina a ṭawng khum chu na a ti a, pangchang takin a hmachhawn a ni.
"Khuavel a zing ka naute,
Val dang vanga luaithli i nul hi."
A thinlung tinatu ni mah se a, midangin an bum avanga ṭap mek a hmangaih hmeichhia chu a khawngaih a ni. A mit tui hial pawh a tla ngei ang.
"Ka na duh tawh lo ka naute,
Nang hmangaihtu min khawngaih rawh."
He lai pawh hi a va han fiah leh pek ve le. Hla thu dang hman a ngai lo ve. A thinlung hi a sawi chhuak ṭha em mai a; thil dang a ni lo, a na duh tawh lo a ni mai.
"Rosum leh pai ka nei lo,
Silhfen man to ka nei lo,
Val tin khum sakrûang ka nei lo;
Mahse ka hmangaihna ka hlan che a,
Ka theih zawng hi i ta a ni."
A hmangaih hmeichhe laka chhuan tur engmah a neih loh zia a hai lo. A neih loh a sawi a, neih reng neih a nei lo, 'neih loh' chiah neiin a hmangaih tana a chhuan theih chhun, a neih chhun liau liau 'hmangaihna' chu a pe a ni. A tawpah, a theihna zawng zawng a hmangaih hmeichhe ta a nih thu a hrilh hmiah mai bawk. 'Ka theih zawng hi i ta,' tihin a huam chin hi a rilin a zâu teh asin, a tân a inkâu nasa teh e, inhâu tawh lo hrâm se ka tihpui.
Kimkima hla phena thil thleng hi ka hre chak ngawt mai; a nunna chelhtu leh chakna petu chu hmangaihna a nih bakah, chumi châwmtu chu a hmangaih hmeichhiain a hmangaihna a ni tih pawh a chîang. A hla thu leh a thlûk, a rimâwi rik dan riai riai te pawh hi a inhmeh ka ti takzet mai. 'Neih loh' chauh neih sawi tur neihah phei chuan kan va inang rih si tak, te ka tia!
* * * * * * *
Thawkkhat lai khan, ka hriat leh hmuh phak lohna hmun 'Social Media' hûangah mi pakhatin, "Chhantea Pautu' an tih hi tung'e ka hre ngai lo, a lar vak lo a niang," tiin ka nihna biha min lo keuin min lo deu a ni awm a. Tin, mi ṭhenkhatin cho deuh taka min 'coment-na' ka hmu veleh zauh ṭhin bawk.
Ni e, ka lar lo. Nang leh kei hian larna aiin mahni phak tawkah 'literature' hi hmangaihin irawm irhchhuak thu leh hla hi voha rohin a thlâ hauh ila hmangaih tlat ang tih hi ka duhthusam a ni. Thawnthu kan ziak a; mahse thawnthu hi 'literature' a ni ngawt lo, 'literature' hûangah thawnthu hi hnim phum tur a ni chauh zawk.
My am da Chhantea Pautu
Comments