SANGU LUI RUAMAH
(Detective Story)
©
hhantea Pautu
Bung 4 Na
Duhawmi chu Hotela kan innghah leh hnuah kan hmu a. Hmeichhe hmel ṭha tak, a mizia leh hawiherah erawh tlema lerh deuh har chi hi a ni a, a mizia nena inhmeh vak lovin make-up a hmang meuh lo va; mahse, make-up tel lo pawhin mipa tam tak mit la tur chi chu a ni tho tho mai. A mit pian zia chu, a sir lam ve ve chho zawnga tung lek lek ang chi hi a ni a, chu erawh chuan hmeichhe nasa leh thinchhe tak a ni ang tih ngaih dan min neihtir a. Biak erawh a lo nuam hle a. Kei lah pek chuan hmelṭha ka ti nasa mai si a, ka lo en leh veng veng ṭhin; Muanawma erawh chuan chulam chu a rilruah a dah lo hle ni hian a lang thung a. Nui sâng hian a chibai a, amah a beisei hmél chu a ni hauh si lo. Hmeichhiain an ngaihsan zawng tak, anmahni zahna hmuh theih si hian Duhawmi chu a dawr a, inphah hnuai tak anga lang, Duhawmi'n a chung en deuh ngei theihna tura awm dan a thiam riau mai.
Muanawma chuan ka rin angin Ramnunthara chungchang emaw, Kimkimi chungchang emaw pawh a sawi miah lo a. Chulam ber chu a sawipui turah ka lo ngai a; mahse, an Hotel nawm zia leh thlen a hahdam thu leh hmeichhe titi tuipui zawng ni awm tak tak, thil ho te te chu a sawipui ta mai mai a. Kei chu ka lo Ui-chuang awm ve vel mai mai a, Muanawma'n vawikhat pawh ka mitmei a ngaihven lo leh, a hnuchhui lai nia ka hriat nena inpersan lutuka Duhawmi a titipui ta daih chu ka run hle mai a, a nakinah phei chuan Duhawmi chu Hotel fan kualpui turin a han sawm a, min melh miah lo leh ngaihsak miah loin an pahnih chuan Hotel pindana lut kual turin an kal ta daih a.
Lawm vak mang lo hian kan pindanah ka kir a, Muanawma te pahnih chu umphain ka kal pel fua a, kan pindanah lutin kawngkhar ka kalh ta hmiah a. Rilrua thinrim deuh insawh insawh chung hian lehkhabu chhiar ka han tum ngial a, ka rilruah erawh a lut thei hlawl lo. Duhawmi chu ka mitthlaah ka han hmu vei thul, ka ngaihtuahnaah a rawn awm leh ringawt zel a; kei hi, Muanawma ka thîk chiang mai.
Darkar thum ngawt hnuah Muanawma chu a rawn let a, pindan kawngkhar chu a rawn kik karh karh a, kei chuan ka lo haider lui deuh tlat a, ka hawn duh lawk lo. Ka hawn sak hnua a rawn luh chuan inthup tak chung hian ka lo be vel a, "Khawng'e in kal chen chen a, i va rei ang reng ve maw le?" ka lo ti a.
Ani chu ṭawng lovin a ngawi reng a, a Bag rawn ah luh aṭang chuan thawmhnaw dahna sarang hi a rawn phawrh a, pakhat chu ka lamah a rawn theh phei a, pakhat chu ama'n a la a, a han phawrh a.
"Duhawmi nen in bazar vel elo?" ka ti ta hluk a.
"Aw. Chhante, Duhawmi hi a nuthlawi tawh asin, ka hmu hmelṭha riau mai," Muanawma chuan a lo ti sam et a.
Engmah ka sawi tawh lo.
Zân a ni a. Muanawma chu zanriah ei kham hnu deuhah a insil fai a, ngawi reng hian a chhuak ta daih a. A chhuah hnu darkar hnih hnu velah, "Zanin chu ka rawn let dawn lo," tih ngawt hi Whatsapp-ah min rawn thawn a, chhan pawh ka chhang duh lo.
Mak ka tihna ti zual turin Muanawma chu chumi zan chauh chuan a rawn let dawn lo ni turah ka ngai a; mahse, a tuk nileng leh zankhua pawh chuan Hotel-ah a la rawn let lo ta fo a! Duhawmi avanga thîkna rilru ai mah chuan amah ka ngaihtuahna chu a lian ṭan tawh zawk a. Ni hnih ngawt a rawn kir tâk loh avangin ka za deuh sek tawh a, min rawn be miah lo va, ka thuthawn a chhang ngai bawk hek lo.
A ni em em tawh lo hian ka hria a, "Hmela, khawiah nge i awm, min ngaihtuah lo a nih pawhin ka ngaihtuah che tih tal hi hre ve ta che," tiin Whatsapp lamah thu ka thawn a. Ka thawn aṭanga rei fé hnuah, "Min ngaihtuah suh, naktukah Hotelah kan rawn lét dawn," tiin min rawn chhang ve ta hram a.
Ka thaw huai a; mahse ka ngaihtuahna chu thil dangah a kal leh vat a, "Kan' te i tih...tu nen maw in rawn kal dawn," tiin ka chhang nghal a.
Ka chhanna hmuh chu, "Duhawmi nen," tih zawng a ni.
A tûkah chuan Hotel lamah an rawn lét ta ngei a, Duhawmi chu a meng parh hâk mai hian ka hria a, a hlim hmel hawr hawr lutuk chu ka run zawng tak a lo ni a; mahse, Duhawmi chu duh zawng a duhawm a ni.
Muanawma nen an pahnih chuan kan pindanah an rawn lut a, a hmeichhia zawk a leng halh a, a mipa zawk chu a dam raih thung a, a ṭawng tam lo. Minute 15 vel kan ṭhutho hnuah Duhawmi chu a tho hluai a, "Muanawm, sawtah mi va kalpui leh lawk teh," tiin Muanawma chu a han melh nghalh a, zawi zeta ding kawisawi ngal si hian Muanawma kut chu a vuan hnap a.
Muanawma chuan, "Ṭhiana hi ka han be lawk ang chu; i Office-ah min lo nghak mai ta che," a han ti a.
Duhawmi chu a nui sèih a, kawngkhar chu a va hawng a, rawn hawi let pah hian, "Rawn rei suh ang che, i rei vaih..." tiin a han tum hman a, a chhuak zui ta nghal a.
A chhuak ta chu ka en zui vang vang a, a chhuah hnu chuan Muanawma chu ka en leh ta reng a. Ani pawh chuan min lo en ve reng bawk a; mahse, huatthlala hmel pu miah si lo hian fiamthu duh hmel zet hian min en thung. Engmah a sawi lo na a, a mitmeng chu a nung sar a, a hmel leh mitmeng lan dan chu ka hrethiam chiah chuang miah lo. Duhawmi nena an khawsa ziaah khan zawhna tam tak ka nei chiang a ni.
"Duhawmi nen khan in inngaizawng a ni maw?" ka ti ta nge nge a.
"Chuti ang thil lo ngaihtuah teh suh," tiin a han ngawi dat a. "Chhante, thil min tihsak la ka duh a ni," a han tihzawm a.
"Eng thil maw?" ka han ti a.
Muanawma chuan a ipte aṭangin lehkhathawn ni àwm tak hi a rawn phawrh a, min pe a. Ka han en chian chuan lehkhathawn chu a lo ni chiah lo va, khawilai MIKADO lehkhapuan phek emaw aṭanga pawhthlak a nih hmel hle mai.
"MIKADO lehkhapuan kha i hmang ve hman em?" tiin Muanawma chuan min han zawt a.
"Eng'e chu chu kan thil buaipui mék nena a inzawmna?" ka lo ti hû a.
"I thluak hi hmang ve deuh ṭhin la," a han ti phawt a; chutah, "Ramnunthara thuziak i chhiar tâk kha eng lehkhapuan nge i la hria em?" a han ti leh a.
Kei chuan, "Hria e, MIKADO ang chi-ah a nih kha a ziah; mahse, chu chu eng atan nge?" ka han ti leh a.
Muanawma chu min enin a nui ringawt a.
"Engvangin nge i nuih ngawt a?" ka han ti a; chutah thil hriat chhuah ka nei ta a, "Hei, he thil hi Ramnunthara thu ziak kim lo kha a ni maw?" ka han ti hnuhnawh leh a.
"I man ta e. Chuan, hei hi Pu Rosiamngheta hnen lamah va kalpui la, an Ina pa upa lam leh hmeichhe pakhat an kal ṭuma a mipa zawk kha a ni em tih lo va zawtfiah tura ngen che ka duh a ni. Keimah ngei hi kal thei ila ka duh a; mahse chu chu a rem chiah rih si lo," Muanawma chuan a han ti ta a.
Kei chu inngaihtuahin ka han ngawi deuh phawt a, "Aw le. Pu Rosiama'n Kimkimi nia a sawi kha i farnu a nih i ring miah lo a ni maw?" tiin ka han zawt a.
Muanawma chuan, "Engmah a la chiang lo," a lo ti nghat a.
"A nih, Ramnunthara thuziak dang hi khawi aṭanga i neih nge?"
"Ka sawi dawn rih lo," Muanawma chuan a lo ti ta tlat a.
Ka run ang reng hle mai a; ka runna rilru chuan runluih min tichâk zual sauh a. "A nih, he thlalak hi khawi aṭanga i neih nge?" tiin ka han zawt lui leh ngat a.
Ani chuan ka runluih châk hle a ni tih a lo man thiam ngang mai a, nui var var pah hian, "Thil hi a hun a thlen hmaa hriat ṭalh hi tum ṭhin lo la, i him a ni mai," a ti leh ta tlat a.
Kei chuan, "Khawi thlalak chu min han thawn rawh," ka ti ta hmak a.
"A ngai lo vang, ka Phone hi kawl rawh. Tun hnai ni thum chhung chu Phone ka kawl loh a ngai a; nang pawh Pu Rosiama te hnenah chuan va cham deuh rih la, ni li a liam hma chu rawn let miah suh ang che," Muanawma chuan thutak deuh hian a han ti a.
"Ni li hnu-ah chauh maw? Engvang kherin?"
"Kha pawh...zawhna i ngah dawn riau, ka kalsan ang che, hei hi lo hmang mai rawh aw," tih pahin a Lirthei chahbi chu min han pe a, ka mitah tak en chungin, "Ni li hnu-ah chauh ka tih kha aw," a han ti nawn leh a, kawngkhar lam chu a pan ta a.
Muanawma'n kawngkhar hawn tuma a vuan chiah tih chuan kei chu ka nui ve ta chiam a, a rawn hawi let a, "Tinge i nuih?" a rawn ti ve ta thung a.
Kei lah chuan, "Thil tihsak tura min han ngen vel kha maw le, nuih i tiza e a; i bialnu nuthlawi Duhawmi chu va pan vat mai teh," ka lo ti duh lek a.
Muanawma chu a nui sak a, "Nuthlawi hian zûn hrui an lo nei fei phian a nih dawn hi," a han ti ve ngial a.
A chhuah tâk hnu chuan ti tura min tih chu tih ngei ka tum rualin amah ka ngaihtuahna rilru muthlu tawh chu a rawn lang chhuak leh ṭan a, Pu Rosiamngheta hmu tura han kal pawh chu ka phur hran lo khawp mai. Mahse, Muanawma'n ti tura min ngen a nih chuan thil tih ṭul tak a ni ang tih ka ring a, tin, amahin ti lo va kei min tih tir danah, chhan eng emaw a awm ngei chu ka han ring rilru ve ngawt bawk a.
Ka ngaihtuahna kawm zui lovin bualpindan lam ka pan a, ka inbual harh hnu-ah ka kal chhuah hmain Muanawma'n min pek lehkha ziak chu muangchangin ka chhiar ta a ni.
* * * * * * *
Muanawma ka ngaihtuahna chu a zual zel a, ka ngaihṭhat lohna pawh a tho thar zel bawk. Pu Rosiama hnena ka thil hmuh tir chungchang pawh hrilh ka nghakhlel pah hle mai bawk a. Mahse, ni li hmaa let miah lo tur khan min chah ngun nasa mai si a. Thil nihna leh nih dan, lo thleng thei leh pawi thei tur chhût lawk veka thil sawi ṭhin a nih avangin Muanawma thu han hnial ngawt pawh chu tihchi niin ka hre si lo; chuti chung chuan Lunglei lama ka lét châk chu ni hnih ka awm hnu meuh chuan a zat hian ka za sek tawh a. Pu Rosiamngheta pawh chuan ka awm dan chu a hai miah lo.
"A sawi ang chuan awm mai la a ṭha zawk lo maw?" Pu Rosiamngheta chuan a han ti charh charh a. Ni li ka awmna tlai lamah, Lunglei lama lét ka tum avanga he thu hi Pu Rosiama chuan sawi a ni a.
Kei chuan, "Pa Ro, ni li ka awm tawh alawm, eng thil teh vak a thlen phah pawh ka ring chuang lo, ka lét leh tawh zawk ang," ka ti lui ve tlat a.
"I sawi dan khan ni li a liam hnuah chauh lét turin a ti che niin ka hria a..." Pu Rosiama chuan a han ti leh a.
Kei chuan ka tum chu ka tum tlang ve ta tho mai. Hmanhmawh zetin ka insiam a, Lunglei lama let leh tur chuan ka inkhalh chhuak ta a ni.
Lunglei ka thlen chuan khua a thim chhawlh tawh a, rilru hmanhmawh ru takin Hotel lam chu ka pan ding nghal a, ka thlen chuan chaw ei reh lai vel a ni maithei, Hotel pâwn lamah mi veivak an awm meuh lo. Kawtzâwlah chuan ka han ding a, chhuk ka tum chiah chu ka Ritleng a rawn ri a, ka han en a, ka number neih sa zing ami a ni lo tawp; mahse ka chhang ta tho a.
Aw chuan, "Motor aṭanga chhuk lo khan inkhalh let la, khawi maw lai kawngsir thim lai deuhah ding ang che; chutah chuan ka rawn hmu ang che. A tlai pawi hmain ka sawi anga i tih a ngai a nia," tih hi a rawn sawi a, a dah nghal daih a.
Rei vak lo chu ka han inngaihtuah hmasa a, Muanawma aw ni ngeia ka hriat avangin a sawi anga awm mai ka tum ta a ni. Hnung zawnga ka inher vel lai chuan Hotel Bathlarah Duhawmi leh mipa lian deuh pahnih hi an rawn chhuak a, kei chu min rawn en lo na a, Duhawmi hmel ka han hmuh chuan a thil tawnah a lawm vak hmel loh hle hian ka hria a, thinchhiat hmel tak leh tu pawh mai seh duh mai hmel hi a pu hmar mai a; a zûna uai tân erawh a thinrim te hlei hlei chu a hlauhawm-duhawm zawk mah thei hialin ka ring.
Hmanhmawh deuh hian ka inher thuai a, kan thlenna Hotel tlansan zawng chuan thimtham lai melh pah zelin ka tlan a, kawng zau lai leh thim deuh awmna lai ka thlen veleh, chutah chuan ka ding ta a. Rei pawh ka la ding lo, Munawma chu a rawn lut a, a Banpuam veilam hi a rawn tuam bar nghe nghe a, mawl hmel deuh hian a rawn nui lut vur vur a; amah nen kan inhriat hnu-ah heti anga Muanawma nui ka vawikhat hmuhna.
Mahse a nui rei lo khawp mai. A hmel pangngai kha a pu leh vat a, "Le, Aizawl lam panin khalh tawh rawh aw. Hei ka Ban ka tina deuh a, zanin chu nangma'n i khalh mai a ngai dawn a nih hi," a han ti a.
"Zaninah kan chhuak ang maw?" Mak ka ti deuh a.
"Aw, kan chhuak ang chu ka ti mai, hetah tih tur kan nei tawh rih hleinem."
"Engvangin? 'Ti nge zanah kher kher?" Zan tlan chu ka hreh hle a, keimah hlirin ka khal a la ngai dawn zui.
Muanawma chu a han nui var var phawt a, "Duhawmi'n ka ngaizâwng ringawt tih a hre chhuak alawm," a han ti a.
Ka en renrawn a, "A hma pawhin a hre lo em ni? I ngaizâwng tih a hriat avanga khatia awm alawm in nih le; eng'e i thil sawi awmzia hi?" ka han ti a.
Muanawma chuan, "Nia, ka duh emaw a tia, a châng phei chuan ka hmangaih emaw a ti deuh bawk a niang, ka ring," a han ti vel ta nuah nuah a.
A mawl hi ka han ti ve khanglang mai mai khawp a. Ka la melh reng a, "I va mawl reuh tak. I ngaihzawn te chuan i duh a ni mai lo'm ni? I duhte chuan hmangaih hun pawh a hla chuang hleinem," ka han ti ve leh a.
"Khalh phawt mai teh," Muanawma chuan a han ti phawt a, a ngawih deuh vang vang hnu-ah, "Chhante, inngaihzawnna, induhna leh inhmangaihna hi thil thuhmun ni chiah pawhin a lang lo, laina hnai, thisen inzawm chu an ni ang; mahse a thuhmun lo, an inlaichin mai chauh zawk a ni," thutak deuh hian a han ti a. Ṭhutna nghenchhan chu a tiawn deuh a, awn deuh hleka ṭhu chung chuan a maimi'chhing ta daih a. "Ka chau takzet," a rawn tichhuak leh a. A hnuah, "Chhante, Whatsapp leh Facebook velah lah hian Status update hi i hrat ve bawk si a, hmangaihna awmzia tak tak pawh hi i hre ve meuh em maw ni le?" Mi han ti a, a nui hak hak a.
Motor khalh pah chuan ka melh rawlh a, "Ngawi la, muhil mai rawh," ka lo ti hluk a.
Ani chu a la nui ta fo a, "I Status an Coment vel han en saw chuan i luck ve hmel ṭhin ngawt mai; mahse ka han en a, Nutling leh Nuthlawi hlir an va nih duh hmel ve. An bâwl mai mai che a ni lo maw?" A han ti leh hram a.
Amah pawh en chuang lo hian ka han vei nuih ve ta suk a. Nia, ka thuziah kawmentu hi Nu leh Nuthlawi an ni deuh vek mai. Nuthlawi rim phei hi chu ka hnar hian a hre bik deuh roh tawh a ni ang, ka hre thei riau lehnghal a. Mahse, Muanawma sawi chu ka han ngaihtuah zui a, a dik ka ti bawk si. Ka lerh viau em tih ka hre lo; mahse, hmangaihte thinlung kan kah hian, kah lét kan nih ve loh chuan mahni leh mahniah kan rîang riau zel a, nawina leh thu ho tak hmanga inawmtlei kan tum mai ṭhin niin ka hria.
"Khatin, hmangaihna lam ngaihtuah zui vak kher lo la," Muanawma chuan a rawn ti leh khut a.
"Ngawi la, muhil rawh; min chhân dawn chuangin ka hre lo va, chuvangin zanin chu zawhna ka zawt dawn lo che," ka lo ti a.
Ngawi rengin Lirthei chu ka khalh a, ka ngaihtuahna chu ka kawm nep nep reng a. Muanawma mizia, thinlung leh chetzia ka ngaihtuah kai ta zel a; chutah, "Muana...?" tiin ka han ngawi det a.
Ani chuan, "Han sawi la," a lo ti mai a.
"Engtin nge i tih bik?" ka han ti ngawt a.
Muanawma chu a ngawi reng a. Ka sawi zawm a nghak tih ka hrethiam ve mai bawk.
"Eng thil nge ka ngaihtuah mek tih hi engtin nge i hriat theih ṭhin?" tiin ka han sawitlang ta nge nge a.
Muanawma chuan, "Ka hre hleinem!" A lo ti sap a.
"Hre si lo, i sawi si."
"Ka risk dik tlangpui a nih dawn chu le," a lo ti duh lek a.
Sawi thui tehchiam a tum lo nia ka hriat avangin kei pawh chu ka ngawi zui ve ta mai a. Lunglei khawchhung kan tlantlang zo thawkhat a, khaw pâwn kan tlan ṭan tawh a, Muanawma chu a muhil ni maiin ka hria. A Ban a tuam bar mai leh a chauh hmel em avang chuan zawh buai ngai lovin eng thil emaw a tawng a ni ang tih chu ka ring thiam ve mai a, ka dan pangngai tein chu thil chu eng'e tih pawh ka hre chak leh zek zek tawh bawk.
Kan tlan zel a, kawng reh lai deuh leh kawng ngil thui deuh laiah kan tlan ṭan tih chuan kan hma lam hla deuh hlekah chuan kawngpuia Lirthei ding leh a pâwna mi pali vel lai ding hi ka va hmu a, an Lirthei chu kan lam hawia inhungin a mit a eng va bawk a. Tute nge? Eng'e an tih? Harsatna an tawk em ni? tia ka inngaihtuah buai lai chuan Muanawma chuan, "Khalh muan phah miah suh, an Lirthei dahna bula awl awmah sawn a kal tlang theih ang, a hma aiin khalh chak la, thil thleng dang ngaihven miah lovin i thil khalh lai chiah kha ngaihtuah la, kan him a ni mai," a rawn ti thut a.
E heu! A muhil emaw ka tia! Zawhna zawh ka tum lai takin Muanawma bawk chuan, "Chhante, zawhna inzawh buai a ngai lo, ka sawi ang chuan khalh tawp mai rawh. Saw mite ho sawn engkawngah mah min ṭanpui an tum miah lo vang, kan ṭanpui lah an ngaih loh hmel a ni," a lo ti leh ta tlat a.
Kei chuan, "Aw le..." tih pahin ka hnaih tawh viau hnu-ah ka tlan chak ta thut a. Chutia ka tlan chak thut mai chu an beisei loh thil a lo ni teh chék a ni ang. An Lirthei hun kianga lo ding pahnih chu hrilhhai hmel zet hian an persawn ta thuai a, pakhat phei chu ka hrût thawi fua nghe nghe a ni. Kan tlan pelh hnu-ah chuan an sawi ka hrechiang chiah lo na a, thimrim zetin an rak nawk nawk tih chu ka hria.
Muanawma chu a rum nghat a, "Min umzui ka ring lo," a han ti a. "Duhawmi chu a thimrim hle ang chu...han ngaihzawn zet a, han ngaihzawn leh loh chu a hautak hle mai; a hmel kha chu a ṭha ngawt a sin," a han tih zawm a, a tal sat sat a, duhdah zeta mu-ṭhu awn chung hian a maimi'chhing leh ta daih a
Zan tlan kan ni bawk a, a khawharthlâk duh kher mai. Muanawma chu a ngawi reng a, a maimi'chhing tlat a, kei pawh chuan engmah sawi lovin ka Lirthei khalh lai chu ka khalh ngawt ngawt mai bawk. Ka tlan muang lem lo va, ka tlan chak lutuk hran lo bawk, han tlan chak vakna tur kawng hi Mizoram hian kan nei em em lem lo bawkin ka hria. Ka mut chu a chhuak khawp mai a; mahse, ka intiharh hram hram a, thei ni se Muanawma chuan min khalh chhawk se ka ti hle a.
Thui fé chu kan tlan ta. Munawma muhil chu a rawn harh a, a zimar a, ham bui bui pah hian, "Kan thleng thui tawh em?" a han ti a.
Kei chuan, "Kawng chanve kan la kal lo vang," ka lo ti a.
"Pu Rosiamngheta hnena i va kalna chanchin chu min han hrilh tawh teh," Muanawma chuan a han ti a.
Kei chuan kan thlalak neih chu a rin ang ngeia Pu Rosiamngheta te Ina kal pa pakhat a nih thu sawi pahin, "Kimkimi kalpui pa ngei niin Pu Rosiamngheta chuan a sawi," ka han ti a.
Muanawma chuan, "Kimkimi maw? A ni maithei, a ni lo thei bawk," a han ti a. "Nili hnu-ah chauh rawn kir turin ka ti che a, zaninah i rawn kir ta ngei a, ka chhut sual lo lehpek hle mai," a han ti leh duah a.
"Eng'e i sawi awmzia? Eng maw i chhût dik?" ka han ti hâ a.
A nui suk a, "I awm loh laia ka duh anga thil ka tih theih nan zanthum ka mamawh a, a bak nikhat kha chu a chuangliam mai mai maw le," a han ti leh a.
"I ngeiawm hle mai a. Chu, thil ṭul lo tawpah min kaltir a ni maw? Khapa leh Pu Rosiamngheta te Ina kal pa pakhat kha mi thuhmun an nih pawh i lo hre sa vek a ni maw?" tiin ka lungawi lo ngang mai a.
"Kha chu ni lo ve, Pu Rosiamngheta Ina kal pa pakhat kha khapa kha a nih leh nih loh ka hre sa bik lo, hriat kha a pawimawh bawk si a, ka kaltir ta mai che a ni. Kha thil ringawt kha chu zankhat lekah pawh i va tifel thei dawn tih ka hria a; mahse, keimah chauhina ka khawih ngai thil buaipui turin nithum tal ka mamawh a, nili va awm turin ka tih phah ta mai che a nih kha," Muanawma chuan a han ti damthlap a.
Kei chuan, "Ka hrethiam e; mahse engvanga nili kher ti nge i nih?" tiin ka han zawt leh ngat a.
"Min ngaihtuah em em tih ka hre thei a, nithum awm turin ti ta che ila, nihnihna zanah khan rawn kir i tum ngei ang tih ka ring tlat a, nili awm turin ka ti ta che a ni," a han ti leh a.
Ka awm dan tur a chhút sual lo viau zel chu ka nuih te a za deuh a. "Ka tel ve i duh lohna chhan eng'e?" Tiin ka han zawt leh hrâm a.
"A hlauhawm lutuk!" Tih chauhin min chhang a.
Muanawma chu a ngawih vang vang hnuah, "Thil nihphung nia kan lo ngaih pela thil a thlen hian mihring hian hlauhawm emaw, rapthlak emaw, thlahrang emaw, ramhuai emaw kaihhnawih niin kan sawi mai ṭhin," tiin a thusawi bul a rawn ṭan leh a; chumi hnu chuan a thusawi chu a chhunzawm chho ta char char a.
"Bangladesh-a Ramsa te tana an ramngaw humhalh pakhat, 'Sangu Matamuhari Wildlife Sanctuary' chanchin khu in la hre lo maithei a, kei pawh ka la kal bik loh avangin ka hrechiang bik chuang lo; mahse, mi tuemaw hnen aṭanga ka thil hriat ṭhenkhat hi ka hrilh ve dawn che a ni.
"Sangu Matamuhuri Wildlife Sanctuary chu Bangladesh rama Bandarban District huamchhunga awm leh, Chittagong Division huam china awm a ni a, ramngaw zau ṭha tak nia sawi a ni. Chu ramngawah chuan Sangu lui a luang a, lui lian ve pangngai tak a nih hmel bawk. Sangu lui kam khawi maw laiah khuan hmun pakhat, mihringin an tlawhpawh zen zen loh leh, tlawhpawh tur pawha nelawm lem lo tak hmun pakhat a awm a. He chanchin hian pawimawhna riau la nei dawna ka hriat avangin nang pawhin i rilruin i lo chhinchhiah ve bawk dawn nia.
"Chulai hmun chu a rammite chuan, 'Bipajjanaka' tih emaw, 'Αrambha Kalo Atma' tih emawin an sawi ṭhin a; 'Bipajjanaka' tih chu Bengali ṭawnga 'Hlauhawm' tihna a ni a, 'Arambha Kalo Atma' chu 'Thlarau Sual Hmasa Ber' tihna a ni mai ang chu. Chu hmun chu tumahin an tlawhpawh ngam lo va, a tlawh emaw, chulai hmun kala thalrau sual hmu tawh chu an nun a tluang zui ngai lo hlein an sawi bawk; mahse mi zawng zawngah chuti ang chu a ni chuang lo va, mi tlemte, chulai hmun tlawha damchhuak zui ta pawh an awm ve tho bawk. Hei hi erawh tute nge an nih a, khawi hmunah nge an khawsak zui tih hi sawichhuah chi pawh a ni lo vang, an tan a him dawn hauh lo a ni.
"Ka sawi ang khan chu lai, thlarau sual hmasa ber awmna lai nia an hrait chu miin an tlawh ngam ngai lo, a bul hnaihah pawh an kal ngam ngai hek lo. Chu hmun chu Sangu luikam maia Pûk awm a ni a; amaherawh chu awlsam taka han hmuh mai theih a ni lo a ni awm e. Pûk chu leihnuaiah biru zetin a inthukru a, Sangu luitui ring pha si hian a Pûk kawkel chu Khuanu duansa ang thlapin a inrem a ni. Bengali hoin he Puk an ṭiha an hlauh em emna chhan chu, thlarau sual awm hmasa berin a chenchilh tlata an ngaih vang a ni. Chu chu a dik tia sawi mai theih tur tingin thil a thleng ve fo bawk a. Chulai tlawh luitu mi ṭhenkhat khuangcher bo ta hmiah te, thi-lo-aruanga chhuak thei ṭawk a, a hnu-a damlo zui ta vak, mumallo zui a, boral zui leh ta pawh sawi tur an awm nawk a nih hmel.
"He thu min hrilhtu Putar pakhat hian chuti anga he lai hmun tlawh a, a hnu-a dam lo ta vak leh thi zui ta mai pakhat chu a hmuh ve thu min hrilh nghe nghe a. Chu Putar chuan chupa chu mak tak tak, Bengali ṭawng pawh ni chuang lo, eng ṭawng nge tih pawh hriat chuang loh hian a ṭawngvai vak vak a, Phungzawl kan sawi ang deuh hian a meng pual vak vak a, a chilthli tlain a kamsirah a phuan buah a, mita hmutute tana hmuh hrehawm khawpin a Taksa, Kut leh Ke a kawm kual nasa hle a, chumi hnu-ah hmel hmuh hrehawm tak pu chungin a hnuk a chat ta niin a sawi.
"Mahse, chu hmun chu chuti anga tlawh hrehawm a ni reng ta bik lo va, chulai vela mihring khawsa chhun te buaina, hlauhna leh ralṭitna tirehtu thil pakhat a rawn thleng ta hlauh a ni.
"Nikhat chu, Sangu lui chu mi hausa tak nia lang pakhat hian a ṭhuihhruai ṭhenkhatte nen Sangu lui chu an rawn zawh a, 'Bipajjanaka' leh a chhehvel chu hlau hmel pawh an pu ve lem lo va, chulai hmunah chuan thlakhat dawn lai an awm nghe nghe. Mak tak maiin chulai hmun an chhuahsan leh hnu chuan kum engemaw zat chu thil duhawm lo a thleng zui leh ta lo a ni.
"Mahse, 1966-ah Mizoram buai a rawn thleng a, Mizo Hnam Sipaite chuan loh theih loha Bangladesh ram an luh a ngai chho ta a, Mizoram a buai hnu kum rei vak loah 'Arambha Kalo Atma' chu a hrâng zui leh a, mihring chungah thil duhawm lo a thleng zui leh ta a ni." tiin Muanawma chu a han ngawi ta rih a.
Kei chuan, "Engvanga buaina chu awm thar leh nge a nih ang?" tiin ka han zawt a.
"Ka hre lo. Min hrilhtu hian 'Bipajjanaka' chu a Pûk chhungril ber thlengin Mizo tlangval ṭhenkhatin an luhchilh thu a sawi," Muanawma chuan a han ti a.
Kei chuan dilchhut deuh hian, "An luhchilh avang chauh chuan maw? A va mak ve! Engvanga luhchilh nge an nih ngawt ang?" Ka han ti leh a.
"Putar chuan, Pûk chhunga thil eng emaw, hlu tak an la chhuak," tih thu a sawi.
"Eng'e ni ang le?" Tiin Muanawma zawt pawh ni chuang lo hian ka han ti satliah a.
Muanawma chuan, "Ka hre lo, Putar pawh hian a sawi thei bîk chuang lo," a lo tih leh a.
Chumi hnu chuan kan ngawi dun ta vang vang a. Thli chu a thaw deuh har har a, Lirthei Kawngkhar Darthlalang chu ka han kharphui a, ka sil hle dawn ni hian ka inhria.
Muanawma chu a ngawi ta reng a, ding tak hian hmalam a thlir ngar mai a, a nakinah chuan, "Chhante, Lunghlu kha a ni!" A rawn tichhuak ta hlut a, "A ni chiang a ni," a han ti zui leh a.
Kei chuan, "Paradise Lodge Lunghlu kha i tihna em ni?" ka han ti a. Ka harh kawk hian ka hria a, ka phur ta hle mai a. Zawhna tam tak ka nei leh dawn chiang a ni.
"A nih chuan a ni ang," Muanawma chuan a lo ti duh leh lek si a. "Khalh chhawk i ngai em?" A han tihzawm leh daih a.
Kei chuan zawhna zawhin awmzia a nei leh dawna ka hriat loh avangin, "Ngai lo ve, kha i ban a nat kha," tiin ka lo chhang ve ta mai a. Hmanhmawh lutuk lovin kan tlan ta zel a.
* * * * * * *
Comments